''Οι Λέξεις'', του Ζαν Πωλ Σάρτρ

  Ακριβώς πριν ξεκινήσω να γράφω αυτές τις λέξεις, έκανα delete σε ένα άλλο αρχείο word στο laptop μου. Eδώ και δυο βδομάδες, είχα αποφασίσει να γράψω κάτι καινούργιο, που να συγκεντρώνει όλες μου τις σκέψεις του τελευταίου καιρού και να μπορεί να μου προσφέρει μια στοιχειώδη ‘’ψυχοθεραπεία’’. Ήθελα απλά πολύ να γράψω κάτι καινούργιο, γιατί είχα και αρκετό καιρό να το κάνω. Στο μυαλό μου ωρίμασε ένα κείμενο που θα μιλούσε για την αιώνια σύγκρουση μεταξύ της λογικής και των ενορμήσεών μας. Αλλά ειδικά για το δεύτερο, δεν ήξερα πώς ακριβώς να το ορίσω. Ήθελα να μιλήσω για όλες αυτές τις επιθυμίες που είναι καθαρά ζωώδεις, αλλά πολύ περισσότερο για το πώς, ακόμα και όταν πράττουμε νομίζοντας ότι διακατεχόμαστε πλήρως από τη λογική μας, το ασυνείδητο είναι αυτό που θα κυριαρχεί… Έχουμε φτάσει να πιστεύουμε ότι είμαστε παντοδύναμοι, επειδή δήθεν μπορούμε να εξηγήσουμε τα πάντα λογικά, ενώ στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ούτε για τον ίδιο μας τον εαυτό. Μα όλες οι παραπάνω σκέψεις κατέληξαν στον κάδο ανακύκλωσης του laptop. Σκέφτηκα ότι όλα όσα θα σας παρουσίαζα ως δικές μου σκέψεις, συνοψίζονται στο βιβλίο που μου τις γέννησε, ‘’Λέξεις’’ του Ζαν Πωλ Σαρτρ. Δεν ήθελα να ‘’προδώσω’’ το πραγματικό νόημα του βιβλίου.

  

  Περνώντας καθαρά στο ‘’γράμμα’’ του βιβλίου, δε μπορούμε να μιλήσουμε παρά για μια αυτοβιογραφία. Σε μία ενδελεχή ‘’αυτοψυχανάλυση’’ με μόνη αναφορά στην παιδική του ηλικία, μαθαίνουμε πως οδηγήθηκε αρχικά στην ανάγνωση και μετέπειτα στη συγγραφή, πάντα σε εξαιρετικά μικρή ηλικία.  Ο αναγνώστης γνωρίζει σταδιακά όλο το γενεαλογικό δέντρο του συγγραφέα, διεισδύοντας σε όλες τις διαπροσωπικές σχέσεις των μελών της οικογένειάς του, οι οποίες διαδραματίζουν κεντρικότατο ρόλο. Με το βιβλίο γραμμένο σε έναν διαρκή μονόλογο σχεδόν χωρίς κεφάλαια, μοιραία όλοι σας θα μπείτε στη θέση του, ακόμη παιδιού, Σαρτρ. Από την ασφυκτική πίεση του παππού του, μέχρι την προστατευτική, υποτιμημένη μητέρα του και την διάπλαση του ναρκισσιστικού εαυτού του,  το βιβλίο σφύζει από καταστάσεις που ζει κάθε οικογένεια, με αποτέλεσμα την απόλυτη ταύτιση. Ο συγγραφέας μας παρουσιάζει, πώς η πίεση και η ανταγωνιστική σχέση με τον παππού του, τον έκανε αυτό που είναι, αποδομώντας κάθε σχέση ‘’εξουσίας’’ μεταξύ αναγνώστη και συγγραφέα, εξισώνοντάς μας μαζί του. Θα έλεγε κανείς πως είναι μια εξομολόγηση με στόχο τη λύτρωση του συγγραφέα και την ανάδειξη της ψυχαναλυτικής επιστήμης, ως κοινό τόπο και μόνη πραγματική αλήθεια κάθε ατόμου.

  

  Από την άλλη, θα έλεγα πως το βιβλίο αποτελεί εξαιρετικό έναυσμα για περαιτέρω εμβάθυνση. Το ψυχαναλυτικό στοιχείο αποτελεί ίσως μόνο το πρώτο σκαλί για τη σκέψη μας. Γιατί ο Σαρτρ να θέλει να απογυμνωθεί τόσο μπροστά μας; Προσωπικά, ως αναγνώστης, είχα την διαρκή εντύπωση, μιας διαρκούς προσπάθειας αυτοαποκαθήλωσης του μεγάλου αυτού συγγραφέα. Είναι σαν να θέλει εξομολογηθεί ότι απλά ‘’έτυχε’’ να γίνει συγγραφέας λόγω της παιδικής του ηλικίας. Άλλωστε, αυτή η ‘’αυτοαποκαθήλωση’’ διαφαίνεται και από το γεγονός ότι αρνήθηκε το Νόμπελ λογοτεχνίας γι’ αυτό το βιβλίο. Έτσι, συνεχίζοντας τη σκέψη μου, ένιωσα ότι μιλά για τον εαυτό του, ώστε να αναιρέσει την όποια ιδέα υπάρχει περί ‘’μεγάλου’’ στοχασμού. Αναιρώντας κάθε διδαχή μεγάλης αλήθειας και νοήματος, επιστρέφει στον πυρήνα της ίδιας μας της ύπαρξης, κάτι που δε θα μπορούσε να λείπει από έναν από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους του φιλοσοφικού ρεύματος του υπαρξισμού. Κατ’ αναλογία με τις παράλογες ιστορίες του Κάφκα, ο Σαρτρ επιλέγει, στο αποκορύφωμα της σκέψης του, να παρουσιάσει γυμνή την ανθρώπινη ύπαρξη. Την ύπαρξη που δε χρειάζεται καμία επίδειξη στοχαστικής δεινότητας για να ευτυχήσει. Την ύπαρξη που ευδοκιμεί στην διαρκή αναζήτηση και όχι στην ανακάλυψη. Τη ζωή, ως μια διαρκή, λυτρωτική ελευθερία των επιθυμιών.

Υ.Γ.:  Θα ήθελα να τονίσω το γεγονός ότι δεν έχω διαβάσει άλλο βιβλίο του συγγραφέα, ούτε έχω αρκετά ερεθίσματα φιλοσοφίας. Συγχωρείστε με για λάθη. Ήθελα να μοιραστώ την εντύπωση και ερμηνεία μου. Ελπίζω να αποτελέσει έναυσμα για αναζήτηση, αλλά και για περισσότερες προτάσεις βιβλίων στους κομπάρσους.

δικηγοράκος